Maz Hedgehog*
Bu yazı, The Capitalistic Work Ethic Fallacy Creates Space For Anti-Fatness And Biphobia başlıklı metnin Türkçe çevirisidir.
Protestan çalışma ahlakı miti ve sahip olduğu varsayılan ahlaki üstünlük bize, disiplinin bedenler ve cinsellikler de dahil olmak üzere her şeye yöneltilmesi gerektiğini öğretti.
Anglo-Amerikan kapitalizminin en temel efsanelerinden biri Protestan Çalışma Ahlakı’dır. İngiltere ve Amerika’nın, egemen sınıfları tarafından biriktirilen serveti sıkı çalışma, gecikmiş tatmin ve dikkatli disiplin yoluyla kazandıkları inancı, güçlü bir inançtır. Bu Çalışma Ahlakı safsatası, Reform sonrası ataerkillikten ve beyaz üstünlükçülüğünden doğmuş olup 18. ve 19. yüzyılların kolonyal ve endüstriyel servet edinimi için entelektüel bir gerekçe sağlamış oldu. Fakat bu zihniyet bir çiftliğin etrafındaki çitlerin veya fabrika sahibinin ön kapısının çok ötesine uzanıyordu, Anglo-Amerikan ruhunun her yönüne nüfuz etti.
‘Çalışma Ahlakı’ ve onun varsayılan ahlaki üstünlüğü bu ülkelere ve bu kültürlere disiplinin her şeye yansıtılabileceğini öğretti. Yerleşimciler ve emperyalistler diğer ulusları ve işgal ettikleri toprakları kontrolleri altına aldıkları gibi, insanların bedenlerinin ve arzularının da benzer şekilde ehlileştirilebileceğine inandılar- ve inanmaya devam ediyorlar-. Anglo-Amerikan kapitalizmi, her şeyin öngörülebilir, tutarlı ve güvenilir hale getirilebileceğini varsayar. Kapitalizm, tıpkı bir endüstriyel dokuma tezgâhı veya tren yolu seti gibi, insanların sonsuz çeşitlilikteki bedenleri, arzuları ve ihtiyaçlarıyla bir mal varlığına dönüştürülebileceğine inanır: sonsuz büyüme ve sınırsız kâr sağlama.
Bu, elbette bir kurgu olup, şişmanlık, queer cinsiyetler ve cinsellikler, engellilik, yaşlılık ve hatta ölümün kendisi dahil; ancak bunlarla sınırlı olmamak üzere çok çeşitli varoluş durumlarının boyun eğdirilmesini gerektirir. Bu makale şişmanlığa ve biseksüelliğe odaklanacak, ancak diğerleri göz ardı edilemez ve antikapitalizme dair herhangi geniş kapsamlı bir görüş bunları hesaba katmalıdır.
İnce olma ve zayıf kalma konusundaki toplumsal meşguliyetimizin, insanların iyiliğini gözetmek ile çok ilgisi yoktur. Defalarca yapılan araştırmalar, kasıtlı kilo kaybının neden olduğu kilo döngüsünün uzun vadede olumlu sağlık sonuçları doğurmadığını defalarca kez göstermiştir. Bunun yerine, ömür boyu süren zayıflık takıntısı, bedenlerimizin itaatkar hale getirilebileceği fikrine olan bir saplantıdır. Bu saplantı -sadece doğru yiyecekleri yiyerek ve doğru şekilde hareket ederek- tüm vücutların ince vücutlar olabileceğini söylemektedir. Protestan Çalışma Ahlakı ve bununla ilişkili olan çilecilik, yemekten zevk almayı günah haline getirir ve ‘yanlış’ yemek yeme konusunda suçluluk ve utanç yaratır. Şişmanlığın, zayıf bir iradenin işareti olan öz kontrolün başarısızlığı olduğunu söylemektedir. Belli ürünlerin (diyet planları, süper besinler, spor salonu üyelikleri, diyet hapları ve kilo verme ameliyatı vb.) satın alınmasıyla “kötü” şişman vücutların, “iyi” zayıf bedenlere dönüştürülebileceğini söyleyen diyet kültürünü üretir. Zayıf olmayı, şişmanlığın geçici bir başarısızlık olarak tanımlandığı istikrarlı ideal olarak inşa eder.
Benzer şekilde heteronormativite, arzunun kontrol edilebileceğini ve zapt edilebileceğini öğretir. Aşırı derecede hedonist ve hiperseksüel olarak tektipleştirilen kuirliğin tehlikeli zevki, ağırbaşlı cisgender heteroseksüellik sorumluluğu ile kontrast oluşturuyor. Cis ve heteronormatif topluluklar, kuirliği sınırlarının dışında tutma konusunda dikkatli ve tedbirlidir. Yakınlık, özellikle erkekler ve erkek olarak algılanan insanlar arasında, hiçbir kuirlik belirtisinin (ve bununla ilişkili zevk potansiyelinin) devam etmesine izin verilmemesini sağlamak için sıkı bir şekilde denetlenir.
Tatlı liberal alanların çoğu eşcinselliğin romantik aşkı deneyimlemenin geçerli bir yolu olduğunu kabul ederken, bunu genellikle heteroseksüel ve heteroseksüel olmayan arasındaki sınırları belirleyen bir anlatıyla yapar. “Böyle doğmuş” retoriği, ancak tamamen kaçınılmazsa ve cisgender heteroseksüellikten ayrı ise, gerçekten kuirliği kabul eder. Bunun, çocukların sıkı kontrol altında tutulması gerektiği konusunda ısrarcı olan ebeveynlik alışkanlıklarına karşı ya da eşcinsel olmasınlar/ algılanmasınlar diye yetişkinlerin cinsel senaryolara uymaları için yapılan sosyal baskıya karşı etkisi azdır.
Heteronormatif yaşam planlaması- evlenmek / tek eşli olmak, çocuk sahibi olmak, bu çocuklara bakmak için çalışmak vb.- düzenli üretim birimleri yaratmak için tasarlanmıştır. Çağdaş çekirdek aileler, ürünlerin kime satılabileceği, kimden kâr elde edilebileceği ve servetin nereye aktarılacağı kolayca tanımlanabilen kategoriler olarak hizmet ediyor. Akrabalık yaratmanın kuir yolları daha kapalı, daha az tanımlanmış ve bu nedenle kapitalizm için daha az faydalıdır. Heteronormativite, kısmen arzunun etrafına düzgün sınırlar konulabileceği, cinselliğin tutarlı ve istikrarlı olduğu, kuirliğin her zaman kolayca tespit edilip cezalandırılmak üzere sınıflandırılabileceği konusunda ısrar ederek kendini güçlendirir.
Şişmanlık, bedenlerin ehlileştirilemeyeceğini, farklılaşmaya, büyüdükçe ve yaşlandıkça boyut ve şekil değiştirmeye mahkûm olduklarını gösterir. Şişmanlık, vücut büyüklüğünün kontrol edilebilir olmadığının bir işaretidir. Biseksüellik, panseksüellik ve diğer birden fazla cinsiyete ilgi duyan yönelimler arzunun ehlileştirilemeyeceğini, (görünürde) heteroseksüelliği deneyimlemenin kuirliği engellemediğini, cinselliğin doğası gereği değişmez ve kolayca sınıflandırılabilir olmadığını gösterir. Bunun karşısında şişmanlık ve biseksüellik, birer hayalet olup korkulacak ve reddedilecek, kusur, eksiklik veya olgunlaşmamışlık belirtileri haline gelir. Yapının parçalanmaması için olgunluk ve tutarlılık içinde hizaya getirilmesi gereken geçici kategoriler haline gelirler.
“Şişman ve biseksüel siyaset, bizi hazzı şimdi kucaklamaya davet ediyor. Yiyecek ve hareketsizlik ile arzu ve seksin, zevk kaynakları olup zevkin takdir edilip tadının çıkarılması gerektiğini anlayabiliriz. Şişman ve biseksüel siyaset, (hetero/ eşcinsel) geçmiş veya (zayıf) gelecek için şimdiki halimizi reddetmememiz gerektiğini söylüyor.”
Şişman ve biseksüel aktivizminin büyük bir kısmı, şişmanlığın ve biseksüelliğin olgun, istikrarlı ve tutarlı olduğunu vurgular. Seçilmemiş ve genellikle seçilemeyecek ‘doğal’ varoluş halleri olduğunu belirtir. Bu çalışmanın önemli olduğunu vurgulamalıyım. Bu makale hiçbir şekilde bu işi yapan şişman ve biseksüel aktivistleri değersizleştirmek anlamına gelmiyor. Diyet kültürünün ve sözde onarım terapilerinin reklamı yapılan şekilde işlemediğini ve bunun yerine ölçülemez ıstıraba neden olduğunu insanların anlamalarını sağlamak, şişmanlığın ve biseksüelliğin var olduğunu ve herhangi bir cezalandırma yöntemiyle (örn. istismar) silinemeyeceğinin altını çizmek anlamına geliyor.
Fakat şişmanlığın zayıflığı yansıttığını ve biseksüellerin kuir olmayan insanlara benzediğini ileri sürmek için fazlasıyla zaman harcanıyor ve korkarım ki bu sebeple zayıf/ hetero mantığındaki temel yalanı gözden kaçırma riskine giriyoruz. Şişman ve biseksüel siyaseti Protestan Çalışma Ahlakı’nı ve onun temelini oluşturan kapitalizmi reddeden farklı varoluş yollarını açma potansiyeline sahiptir.
Şişman siyaseti, şu anda sahip olduğumuz bedenlerde şişman insanların özgürce var olmasına izin verilmesi gerektiğini belirtir. Şişman siyaseti ayrıca, eğer bedenlerimizin hangi büyüklükte olacağını kontrol edemezsek, o zaman diyet erdeminin gerçekleştirdiği performansların- ‘düzgün’ beslenme ve egzersiz yoluyla- anlamsız hale geleceği argümanını da ortaya çıkartır. Böyle bir çerçevede, diyet erdeminin kendisi anlamsız hale gelir. Vücut büyüklüğünün (Anglo-Amerikan kapitalist olan) “öz denetim” ile hiçbir ilgisi yoktur ve her şeyin genetik, çevre ve rastgele şans karışımlarıyla ilgisi vardır.
Zayıflık ise, ahlaklı bir karakterin göstergesi değildir ve üzerine yüklenilenin ötesinde felsefi bir anlamı yoktur. Yemek yemekten zevk almayı reddetmek, zayıflığı garantilemez. Böylece bu reddetme ve yarattığı/ sürdürdüğü diyet kültürü anlamsız hale gelir. Şişman siyaseti şişmanların, asla gelmeyecek olan zayıf bir geleceği beklemek yerine, bugün dolu dolu bir yaşam sürmelerine izin verilmesini talep ederek; edimsel ahlakı, yiyecek ve hareketten ayırabilir. Yemek yeme şeklimiz ve ne kadar hareket ettiğimiz, şişmanfobik olmaktan çıkıyor ya da paketlenip bize satılmak üzere ahlaki bir hiyerarşi içinde konumlandırılıyor.
Biseksüel siyaset, insanların geçmişte yaşadıkları aşk ve çekim deneyimlemelerine bağlı kalmaması gerektiğini savunur. Biseksüel siyaset, romantik/ cinsel yakınlaşmanın yolları bir ömür boyu çeşitlenebiliyor ve değişebiliyorsa, bir çekimin diğerine göre saflığı/ önceliği konusunda ısrar etmenin başarısızlıkla sonuçlanmaya mahkûm olduğunu iddia eder. Birinin heteroseksüel olduğu ve dolayısıyla aksi kanıtlanmadıkça heteronormativite tarafından ortaya konulan senaryoyu takip edeceği fikri, doğası gereği kusurlu olduğunu göstermektedir. -Genellikle kesin biçimde eşcinsellik olarak anlaşılan- kuirlik, kolayca tanınamayacağı ve belli bir mesafede tutulamayacağı için, heteroseksüellik bir önkabul olarak güvenli/ kolay varsayılamaz. Heteroseksüel olarak görülen arzuyu deneyimlemek, tabiatı gereği kuirliği ortadan kaldırmadığından, iddia ettikleri gibi sözde onarım terapileri ve diğer zorunlu heteroseksüellik biçimleri heteroseksüellerin güvenceleri olamaz. Biseksüellik, heteroseksüel görülen çiftlere kuir var olma biçimlerini sağlama yeteneğine sahiptir. Bu, idealize edilmiş heteronormatif yaşam planının- (cis) cinsiyet ayrımı, ölüm ayırıncaya kadar evli kalma ve çocuk sahibi olma durumları- ve onun oluşturduğu istikrarlı üretim biriminin, heteroseksüel görülen ilişkilere bile içkin veya bu ilişkilerde kendiliğinden olamayacağı anlamına gelir.
Bu yollarla, -yiyecek ya da arzudaki- hazzın reddedilmesi, şişman ya da kuir bir insanı kesin bir şekilde zayıf ya da cis-hetero birine dönüştüremez. Bu nedenle, şişman ve biseksüel siyaset, bizi hazzı şimdi kucaklamaya davet ediyor. Yiyecek ve hareketsizlik ile arzu ve seksin, zevk kaynakları olup zevkin takdir edilip tadının çıkarılması gerektiğini anlayabiliriz. Şişman ve biseksüel siyaset, (hetero/ eşcinsel) geçmiş veya (zayıf) gelecek için şimdiki halimizi reddetmememiz gerektiğini söylüyor.
Gelecekteki ürünlere yansıtılan mevcut varlıkları yaratmak için geçmiş davranışları kullanan bir toplumda, değişimi, akışkanlığı ve öngörülemezliği kucaklamak bir direniş alanı olabilir. Bize ‘arzu uyandıran’ yaşam tarzları satmak için bizi ayrı gruplara bağlayan tüketici kapitalizmini reddetmek, zayıflığın ve heteronormativitenin doğal ürünler olarak kabul edilmemesini gerektirir. Hayatımızın çoğunun kontrolümüz dışında olduğunu, tek yapabileceğimizin bunu deneyimlemek olduğunu anlamak, var olmanın hiçbir yolun bir diğerinden doğası gereği üstün olamayacağından, birbirimizle dayanışma göstermek için alan açar.
Bu gerçekle yüz yüze geldiğimizde, Protestan Çalışma Ahlakı yalanını ve dolayısıyla bedenlerimizin büyüklüğünün veya arzularımızın şeklinin, bir erdem göstergesi olabileceği fikrini reddetmeye davet ediliyoruz. Bunun yerine, dünya nüfusunun büyük bir kısmının zevkten mahrum edilmesinin sebepleriyle yüzleşebiliriz: erişilemezlik ya da ceza.
Bizi tecrit etmek , hak edenle hak etmeyen olarak bölmek, iktidarı ve ayrıcalığı ahlaki üstünlüğe dönüştürmek, sermaye üzerindeki kontrolü bir erdem haline getirmek isteyen bir dünyada; şişman ve biseksüel siyaseti, bu güç yapılarını reddetmek, parçalamak ve bunlara direnmek için önemli yollar sağlama potansiyeline sahiptir.
çilecilik: kişisel ve özellikle ruhani bir disiplin (örn: protestan dünyevi çileciliği) gereği olarak katı biçimde kişinin nefsinden feragat etmesi.: belirli bir koşul, pratik ya da bir münzevinin benimsediği yaşam modeli. rahatına düşkünlükten kesin biçimde kaçınmak. (e.n)
*Maz Hedgehog, Birleşik Krallık’ta yaşayan şair ve tiyatrocu. Penguin, the Royal Exchange Theatre and Blue Peter gibi yerler için oyunlar üretti. Hedgehog‘u yazmadığında, editörlük yapmadığında ya da performans sahnelemediğinde genelde örgü örerken, yemek pişirirken ya da çok sayıda tweet atarken görebilirsiniz. Kendisine sosyal medyadan erişebilirsiniz.
Çeviri: Lal Bener
Redaksiyon: Elif Ege Tektaş, umut erdem
Bu içerik de ilginizi çekebilir: bifobi ve trans kadın düşmanlığı kesişimi